Zabrze chce podkreślić swój górniczy rodowód i pragnie to zrobić w zdecydowany sposób. Dziś Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu składa na ręce Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wniosek na Listę Informacyjną UNESCO o wpis dobra HISTORYCZNY KOMPLEKS WYDOBYCIA WĘGLA KAMIENNEGO W ZABRZU (XVIII–XX WIEK).
Wniosek przekażą Hannie Wróblewskiej, Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego: dyrektor Muzeum Bartłomiej Szewczyk, pełniąca funkcję Prezydenta Miasta Zabrze dr Ewa Weber, Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa oraz Senator Halina Bieda.
W skład zespołu zabytkowego wskazywanego do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa wchodzą powiązane historycznie kompleksy, ilustrujące etapy rozwoju górnictwa węgla kamiennego na Górnym Śląsku.
1. Kopalnia Królowa Luiza – znakomicie zachowana kopalnia węgla kamiennego, jedna z dwóch najstarszych na terenie Śląska. W skład kompleksu wchodzi też pokazowo-edukacyjny zespół kopalniany z drugiej połowy XX w. (kopalnia szkoleniowa).
2. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna – najdłuższe zachowane w Europie górnicze wyrobisko transportowo-odwadniające, drążone od końca XVIII w.
3. Kopalnia Guido – przykład założonej w XIX w. kopalni prywatnej, która w drugiej połowie XX w. otrzymała nowe życie jako szkoleniowa i doświadczalna. Zarazem najrozleglejsza, z najlepiej zachowanym wyposażeniem trasa turystyczna europejskiego górnictwa węglowego.
Są to – podkreślają wnioskodawcy – jedyne w skali kraju i wyjątkowe w Europie tak kompletnie zachowane, wyposażone, rozległe i udostępniane zabytkowe zespoły wyrobisk węgla kamiennego, dopełnione zachowanym parkiem maszynowym w stanie użytkowym. To pierwszy etap procesu, który może przynieść Zabrzu prestiżowe światowe wyróżnienie i uczynić miasto ważnym punktem na mapie postindustrialnej turystyki.
– Zabrzański Kompleks Wydobycia Węgla Kamiennego to świadectwo naszej historycznej roli jako awangardy przemysłowej w XIX i XX wieku. Dziś przemysłowy dorobek miasta z powodzeniem przekształcamy w unikatową atrakcję turystyczną. Dzięki wpisaniu tego całego kompleksu na listę UNESCO, powinno rozwinąć się wszystko, co jest w Zabrzu, czyli między innymi gastronomia, będzie to też rozwój dla bazy hotelowej. Zależy nam na tym, żeby miasto piękniało – podkreśla pełniąca funkcję Prezydenta dr Ewa Weber.
W zeszłym roku Muzeum Górnictwa Węglowego, do którego należą te obiekty, odwiedziło blisko pół miliona turystów. Celem miasta jest osiągnięcie miliona odwiedzających rocznie. Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa zwraca uwagę na odpowiedzialność, jaka wiąże się z potencjalnym wpisem na listę UNESCO.
– To nie tylko zaszczyt, ale także zobowiązanie do dalszej ochrony i promocji naszego dziedzictwa oraz angażowania mieszkańców w jego rozwój – zaznacza.
Proces wpisu na listę światowego dziedzictwa jest długotrwały – po złożeniu wniosku dokument zostanie przesłany do Sekretariatu Komitetu Światowego Dziedzictwa, a po roku możliwa będzie jego wstępna ocena. Ostateczną decyzję podejmuje Komitet Światowego Dziedzictwa.
Pod koniec grudnia ubiegłego roku komitet do spraw światowego dziedzictwa kulturowego w Polsce (działa przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego) podjął uchwałę, w której zarekomendował pięć obiektów. Na pierwszym z nich jest właśnie zabytkowy zespół kopalni z Zabrza.
Przed Zabrzem oraz Muzeum Dziedzictwa Węglowego jeszcze długa droga. Jesteśmy dopiero na etapie pierwszym.
Etapy:
- Wstępna kwalifikacja – Lista informacyjna (Tentative List): Na tym etapie każde państwo zgłasza dobra, które potencjalnie mogą zostać wpisane na listę. W Polsce takie zgłoszenia kieruje się do Departamentu Ochrony Zabytków MKiDN, który prowadzi listę informacyjną.
- Zgłoszenie kandydatury: Wnioskodawca (np. samorząd, instytucja) przedstawia propozycję wraz z uzasadnieniem. Kandydatura oceniana jest przez Komitet ds. światowego dziedzictwa kulturowego w Polsce. Następne etapy są już etapami międzynarodowymi.
- Ocena wstępna (Preliminary Assessment): najpierw składany jest wniosek o wstępną ocenę, która trafia do Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO i jego organów doradczych (ICOMOS – obiekty kultury, IUCN – przyroda).
- Wniosek nominacyjny: Jeśli opinia jest pozytywna, opracowuje się wniosek nominacyjny, zawierający m.in. szczegółowy plan zarządzania dobrem. Dokument ten określa np. sposób ochrony obiektu i rolę podmiotów prowadzących.
- Wizytacja ekspertów UNESCO: Rok przed decyzją, eksperci UNESCO odwiedzają dobro, które ma być wpisane na listę, oceniają jego stan, zgodność z kryteriami wpisu.
- Decyzja Komitetu Światowego Dziedzictwa: Komitet ma trzy opcje: wpisać obiekt, odroczyć sprawę, bądź odrzucić wniosek.
